Uncategorized
Aktinidia ostrolistna
aktinidia ostrolistna (Actinidia arguta)
syn. aktynidia, ?mini kiwi?
Silnie rosnące pnącze, uprawiane jako roślina ozdobna, ze względu na ładne, dachówkowato ułożone liście, ostatnio coraz większą popularność zyskuje także jako cenna roślina owocowa. Wspina się, owijając się pędami wokół podpór
LIŚCIE: sezonowe, owalne (do 12 cm długości), na szczycie zaostrzone, piłkowane z brzegu, grube i błyszczące, w sezonie zielone, jesienią przebarwiają się na żółto (zwykle w połowie października), ogonki liściowe długie, czerwono-różowe
KWIATY: V-VI, białe, drobne (średnicy około 1-2 cm), delikatnie pachnące. Kwiaty żeńskie są pojedyncze, bądź zebrane po 2-3 sztuki, natomiast kwiaty męskie rosną w gronach. Roślina zwykle dwupienna, choć istnieją odmiany jednopienne
OWOCE: owalna jagoda, około 2 – 3 (u niektórych odmian 4, a nawet do 5) cm długości i 1,5 ? 2 (do 3) cm szerokości, o gładkiej zielonej skórce (u niektórych odmian czerwieniejącej). Kształtem i wielkością przypominają owoce agrestu, natomiast po przekrojeniu wyglądają jak miniaturowe owoce kiwi ? podobnie też smakują. Owoce dojrzewają w październiku (u wcześniejszych odmian już w połowie września) , jeśli nie wystąpią wczesne jesienne przymrozki. Są jadalne, smaczne. Aby roślina owocowała należy posadzić obok egzemplarzy żeńskich przynajmniej jeden egzemplarz męski. Pierwszy raz owocuje zwykle w 4-5 roku uprawy, owocuje obficie ? z jednej rośliny można pozyskać do 10-20 (niekiedy nawet 30 i więcej) kg owoców
OSTATECZNE ROZMIARY: dorasta do 8 – 10 (i więcej) m wysokości, tempo wzrostu szybkie (1-2, nawet 3 m rocznie). Jeśli uprawiamy rośliny dla owoców, optymalna odległość między roślinami to 5 m, natomiast egzemplarz męski powinien rosnąć w odległości nie większej niż 15 m (im bliżej tym lepiej). Aktinidia jest rośliną długowieczną, dożywa do (i więcej) 50 lat, szybkorosnącą
MROZOODPORNOŚĆ: wystarczająca, jednak wiosenne przymrozki mogą uszkadzać roślinę (aktinidia wcześnie rozpoczyna wegetację wiosną), dlatego też warto zabezpieczyć roślinę na zimę (szczególnie młode rośliny przez kilka pierwszych lat uprawy), okrywając jej podstawę i ziemię wokół (w promieniu do 1 m) grubą warstwą przekompostowanej kory, trocin bądź gałązek roślin iglastych. Jeśli roślina zostanie uszkodzona przez mróz, zwykle dobrze się regeneruje. Późne wiosenne przymrozki mogą spowodować, iż roślina nie wyda owoców
STANOWISKO: słoneczne i ciepłe, osłonięte od wiatru, bez zastoisk mrozowych
GLEBA: aktinidia toleruje większość gleb ogrodowych, choć preferuje gleby żyzne, świeże ale przepuszczalne, jednak nie przesychające (nie lubi zalegającej w glebie wody, jednocześnie jest wrażliwa na suszę), o odczynie najlepiej lekko kwaśnym, może być też obojętny
CIĘCIE: Sposób cięcia aktinidii zależy od tego w jakim celu ją uprawiamy:
- Jeśli uprawiamy ją jako pnącze ozdobne, roślina nie wymaga cięcia ? usuwa się jedynie nadmiernie wybujałe pędy, aczkolwiek dobrze zniesie nawet silne przycięcie. Aktinidię należy przycinać pod koniec zimy (w styczniu bądź lutym – przycięta zbyt późno płacze), lub w czerwcu.
- Aktinidie uprawiane dla owoców wymagają regularnego, silnego cięcia, a także odpowiednich podpór. W uprawie amatorskiej, w ogrodach, najczęściej prowadzi się je na konstrukcji pionowej, składającej się z kilku (3-4) poziomów mocnego drutu, rozpiętego między słupami (odstępy między poszczególnymi poziomami powinny wynosić około 50-60 cm). Na plantacjach rośliny sadzi się przy podporach w kształcie litery T, między nimi rozpina się druty, na których rozprowadza się owocujące pędy boczne ? w tym rozwiązaniu owoce zrywa się ?od dołu?, dlatego też wysokość podpór powinna mieć odpowiednią wysokość (aby można było swobodnie chodzić pod konstrukcją, ale też bez trudu dosięgnąć owoców) – Aktinidia prowadzona w ten sposób daje najobfitsze plony.
- Cięcie formujące aktinidii. Pierwsze lata po posadzeniu rośliny należy ją uformować tak, aby uzyskać pęd główny i odchodzące od niego silne pędy boczne, które będą rodziły owoce. W pierwszym roku pozwalamy roślinie swobodnie rosnąć i dobrze się ukorzenić. W tym czasie wybieramy najsilniejszy pęd, który będzie przewodnikiem ? podwiązujemy go do słupa podpory tak aby rósł pionowo. Prowadząc roślinę przy podporze w kształcie litery ?T? czekamy aż pęd główny dojdzie do góry podpory, wówczas zimą (w styczniu-lutym), zanim roślina rozpocznie wegetację, przycinamy jego wierzchołek około 5 cm nad podporą. Jeśli w pierwszym roku roślina jeszcze nie osiągnęła pożądanych rozmiarów (pęd główny jeszcze nie sięgnął góry podpory), czekamy z cięciem kolejny sezon, pozwalając roślinie rosnąć. W następnym roku po skróceniu przewodnika wybieramy najsilniejsze pędy boczne i rozpinamy je poziomo na podporach, podwiązując je do nich. Jeśli prowadzimy aktinidię przy konstrukcji poziomej, pęd główny przycinamy za każdym razem, gdy dorośnie do kolejnego poziomu poprzeczek ? robimy to zimą (w styczniu-lutym), skracając jego wierzchołek około 5 cm nad poprzeczką, przycięcie pobudzi roślinę do wypuszczenia w następnym sezonie pędów bocznych, najsilniejsze z nich rozpinamy na poziomych podporach, podwiązując je. Zimą skracamy pędy boczne, zostawiając około 8-12 dobrze wykształconych pąków (około 30-40cm). W kolejnym roku z tych pąków wyrastają pędy boczne, które należy rozprowadzić równomiernie na podporach. Kolejnej zimy skracamy wierzchołki wszystkich pędów bocznych (pozostawiając na każdym z nich 8-12 pąków). W ten sposób prowadzimy roślinę do czasu, aż wejdzie w stadium owocowania. Zimą usuwamy także wszystkie ?dzikie? pędy wyrastające z pnia i podstawy rośliny. Pierwsze owoce roślina zawiązuje zwykle w czwartym roku po posadzeniu.
- Cięcie roślin owocujących. Aktinidie owocujące należy systematycznie przycinać, nie pozwalając roślinie nadmiernie się rozrosnąć, pamiętając jednocześnie, iż owocują pędy 2 i 3-letnie. Każdej zimy roślinę należy silnie przyciąć, usuwając od 30 nawet do 80% rocznego przyrostu. Najsilniejsze pędy boczne przycinamy pozostawiając na każdym z nich 8-12 pąków (w przyszłym sezonie wyrosną z nich owocujące pędy), następnie wycinamy pędy wybujałe, nadmiernie zagęszczone, uszkodzone, a także pędy, które w poprzednim roku wydały owoce, pozostawiając u ich podstawy pędy, które nie owocowały ? zakwitną w przyszłym sezonie. Nie usuwamy też krótkopędów. Owocującą aktinidię przycinamy również latem ? usuwamy wszystkie silnie rosnące nieowocujące pędy (z wyjątkiem tych, które wykorzystamy na owoce w przyszłym roku), aby nie ocieniały one rośliny i w celu zapewnienia dobrego ?przewietrzenia? roślin.
- Cięcie odmian męskich aktinidii. Egzemplarzom męskim również nie należy pozwolić się nadmiernie rozrosnąć, jeśli chcemy aby wytworzyły jak najwięcej kwiatów. Po przekwitnięciu należy silnie przyciąć kwitnące pędy, a także usuwać pędy nadmiernie wybujałe.
Oczywiście rośliny żeńskie rosnące swobodnie, bez przycinania, również będą owocować, jeśli tylko obok będzie rósł gatunek zapylający, jednak roślina prawidłowo przycinana będzie owocować znacznie obficiej.
ZASTOSOWANIE:
- Jako roślina ozdobna ? do obsadzania altan, trejaży, pergoli, czy ogrodzeń, tworzy gęstą osłonę. Ze względu na dużą masę rośliny, podpory powinny być solidne;
- Jako roślina jadalna ? owoce można jeść na surowo (nie wymagają obierania ze skórki), używać do wypieków, lub przetworów (dżemy, galaretki, wina lub nalewki), ususzone smakiem przypominają rodzynki. Aby zwiększyć plonowanie wymaga regularnego cięcia, najlepiej też prowadzić roślinę przy niewysokich konstrukcjach, ułatwiających zbiór owoców (patrz podpunkt cięcie aktinidii). Jeśli zależy nam na owocach należy pamiętać o tym, iż jest to gatunek rozdzielnopłciowy. Jeden egzemplarz męski może zapylić 5-8 egzemplarzy żeńskich, jeśli uprawiamy więcej roślin żeńskich, musimy posadzić też więcej zapylaczy. Dobierając zapylacza do egzemplarzy żeńskich należy zwrócić uwagę na to, aby obydwa gatunki kwitły w tym samym czasie, w przeciwnym razie nie uzyskamy owoców.
UWAGI:
- Roślina łatwa w uprawie, odporna na choroby i szkodniki, choć na suchych stanowiskach może być atakowana przez przędziorki;
- Roślina rozdzielnopłciowa;
- Roślina wrażliwa na suszę;
- Pędy słabo się pną, młode rośliny wymagają podwiązywania do podpór;
- Ma dosyć duże potrzeby pokarmowe, wymaga stosunkowo silnego nawożenia;
- Dość płytko się korzeni, należy więc uważać przy odchwaszczaniu lub spulchnianiu gleby wokół roślin;
- Owoce aktinidii, poza walorami smakowymi, są bogate w witaminę C, a także potas, wapń, żelazo i magnez, mają działanie przeciwutleniające, są także bogate w błonnik pokarmowy, a to tego są niskokaloryczne.
ODMIANY ŻEŃSKIE:
- `Ananasnaya` – owoce dojrzewają w pierwszej połowie października, mają zieloną skórkę, zarumienioną od strony nasłonecznione, są bardzo liczne i smaczne
- `Figurnaja` - owoce dojrzewają na przełomie września i października, są liczne i smaczne, odmiana bardzo mrozoodporna
- `Geneva` – to jedna z najwcześniej dojrzewających odmian ? owoce dojrzewają od połowy września do października (po dojrzeniu szybko opadają), licznie pojawiają się na roślinie, są zielone, od strony nasłonecznionej zarumienione. Odmiana mrozoodporna
- `Jumbo` – owoce dojrzewają od końca września i w październiku, pojawiają się licznie, są duże (nawet do 5 cm długości i 3 cm szerokości), zielonożółte, trwałe
- `Ken`s Red` – owoce dojrzewają od końca września do połowy października, te wystawione na bezpośrednie działania słońca mają czerwony zarówno miąższ jak i skórkę, natomiast rosnące w cieniu są zielone, są duże (do 4 cm długości i 3 cm szerokości)
- `Kokuwa` – owoce dojrzewają od końca września do października, są zielone, trwałe, niektóre źródła podają, iż jest to odmiana obupłciowa (najprawdopodobniej zdarza się, iż tworzy również kwiaty męskie, niemniej jednak mieć pewność, ze uzyskamy owoce należy obok tej odmiany posadzić inna odmianę męską), odmiana nie nadaje się do sadzenia w najchłodniejszych częściach kraju
- `Purpurna Sadowa` – owoce dojrzewają od końca września do połowy października, rosnące w słońcu są czerwone (zarówno skórka jak i miąższ), zaś zacienione są zielone, pojawiają się licznie, jednak nie są tak smaczne jak innych odmian, odmiana nie nadaje się do sadzenia w najchłodniejszych częściach kraju
- `Rogów` – owoce dojrzewają od końca września do października, są zielone, średnio smaczne
- `Weiki` – pod tą samą nazwą kryją się zarówno odmiany żeńskie, jak i męskie, dlatego też kupując tę odmianę zwróćmy szczególną uwagę na symbol, określający płeć konkretnej rośliny. Owoce dojrzewają na początku października i dosyć długo utrzymują się na roślinie, są zielone, lekko zarumienione od strony nasłonecznionej, liczne, odmiana mrozoodporna
ODMIANY MĘSKIE:
- `Gibrida M` – dobry zapylacz dla wszystkich odmian aktinidii
- `Weiki` – męska odmiana o tej nazwie uważana jest za najlepszego zapylacza dla wszystkich odmian żeńskich aktinidii ostrolistnej, odmiana mrozoodporna
ODMIANY SAMOPYLNE:
- `Issai` – odmiana samopylna, wcześnie zaczyna owocować (w 3 niekiedy już w 2 roku uprawy), owoce liczne, dojrzewają w połowie października, zielone. Ta odmiana stosunkowo słabo rośnie, osiąga około 3-4 m wysokości. Pomimo iż jest to roślina samopylna, w przypadku zapylenia przez inne rośliny owocuje obficiej i bardziej niezawodnie (tak jest z każdą jednopienną odmiana aktinidii), odmiana nie nadaje się do sadzenia w najchłodniejszych częściach kraju
GATUNKI POKREWNE:
- Aktinidia pstrolistna (Actinidia kolomikta)
- Aktinidia smakowita (Actinidia deliciosa)
Oczar japoński
oczar japoński (Hamamelis japonica)
syn. orzech czarnoksięski
Wysokie, rozłożyste krzewy o luźnym, szerokim pokroju (nieco podobnym do leszczyny), pędy główne wzniesione, ukośnie odchodzą od ziemi
LIŚCIE: sezonowe, kształtem zbliżone do liści leszczyny, stosunkowo późno rozwijające się na wiosnę, w sezonie zielone, jesienią przebarwiają się na żółto, pomarańczowo i czerwono
KWIATY: I -III, żółte, niewielkie (do 1,5 – 2 cm długości), o charakterystycznej budowie ? składają się z czterech wąskich, wydłużonych płatków. Tuż po rozwinięciu się pąków płatki są ?pomięte?, w miarę rozkwitania prostują się (podczas zimowych odwilży). Roślina długo kwitnie – przy niższych temperaturach kwiaty utrzymują się na roślinie nawet 2 ? 3 miesiące (na okresy powrotów mrozów – gdy temperatura spada poniżej -10 oC – płatki zwijają się, a w czasie odwilży ponownie się prostują), przy długo utrzymujących się wyższych temperaturach szybciej przekwitają. Zebrane są po kilka na krótkopędach, rozwijają się na gałęziach dwuletnich i starszych. Płatki oczaru japońskiego są wąskie i wydają się być bardziej ?pogniecione? (poskręcane, pofalowane), niż u innych uprawianych gatunków oczarów. Niekiedy kwiaty pachnące
OWOCE: zdrewniała dwuklapowa torebka, otwierająca się gwałtownie i wyrzucająca nasiona na znaczne odległości, nawet kilku metrów (czemu towarzyszą dość głośne trzaśnięcia), dojrzewają zimą następnego roku
OSTATECZNE ROZMIARY: u nas osiąga zwykle do 3 m wysokości, przy podobnej szerokości (czasem większej), tempo wzrostu powolne
MROZOODPORNOŚĆ: wystarczająca, aby sadzić go w naszym klimacie, jednak warto na zimę zabezpieczyć jego korzenie, np. warstwą liści (szczególnie młode rośliny)
STANOWISKO: słoneczne ? półcieniste (w miejscach słonecznych kwitną obficiej i mają bardziej zwarty pokrój), najlepiej osłonięte ze względu na niepełną niekiedy mrozoodporność
GLEBA: żyzna, próchnicza i świeża (roślina wrażliwa na susze), jednak dobrze zdrenowana, przepuszczalna (nie lubi gleb zbitych, gliniastych), o odczynie lekko kwaśnym do kwaśnym
CIĘCIE: Oczary nie wymagają cięcia, bez tego tworzą ładny pokrój. Dlatego też cięcie oczarów powinno ograniczać się do cięć sanitarnych, ewentualnie usuwania gałęzi nadmiernie rozrośniętych, które np. wchodzą w ścieżkę
ZASTOSOWANIE:
- Roślina kolekcjonerska, przeważnie spotykana w arboretach i ogrodach botanicznych, może być sadzona także w parkach i większych ogrodach;
- Cenna roślina do jesiennych zestawień kolorystycznych, w sezonie nie wyróżnia się niczym specjalnym ? może stanowić tło dla niższych roślin ozdobnych;
- Ciekawy gatunek, ze względu na nietypową porę kwitnienia (zima), aby w pełni wyeksponować niewielkie kwiaty, warto posadzić oczara na tle roślin zimozielonych, czy ściany, pomalowanej na ciemny kolor. Najlepiej sadzić w miejscach eksponowanych, dobrze widocznych np. z okien domu, ścieżek wejściowych itp.;
- Znajduje też zastosowanie w lecznictwie i przemyśle kosmetycznym.
UWAGI:
- Roślina odporna na choroby i szkodniki;
- Oczar wiosenny jest najrzadziej uprawianym gatunkiem spośród tego rodzaju (prawdopodobnie ze względu na małe kwiaty, znacznie mniej efektowne niż u innych gatunków oczarów);
- Niektóre odmiany są szczepione (przeważnie na podkładce z oczaru wirginijskiego lub oczaru pośredniego), dlatego też należy usuwać pędy odrastające z podkładki (można je poznać po odmiennym ulistnieniu, a także przeważnie po szybszym wzroście);
- Roślina długowieczna.
ODMIANY:
- `Arborea` – odmiana o żółtych kwiatach
- ` Flavopurpurescens` – odmiana o kwiatach żółto – czerwonych, z daleka wyglądających na pomarańczowe
- `Pendula` ? oryginalna, płacząca odmiana oczaru, dorasta do około 1 m wysokości (jeśli rośnie bez podpory), przy szerokości około 3 m. Kwiaty żółte, delikatnie pachnące
- `Sulphurea` – odmiana o cytrynowożółtych kwiatach
- `Zuccariniana` – odmiana o żółtych kwiatach i rozłożystym pokroju
GATUNKI POKREWNE:
- oczar omszony (Hamamelis mollis)
- oczar pośredni (Hamamelis x intermedia)
- oczar wiosenny (Hamamelis vernalis)
- oczar wirginijski (Hamamelis virginiana)
Oczar wirginijski
oczar wirginijski (Hamamelis virginiana)
syn. orzech czarnoksięski
Wysokie, rozłożyste krzewy o luźnym, szerokim pokroju (nieco podobnym do leszczyny), pędy główne wzniesione, ukośnie odchodzą od ziemi
LIŚCIE: sezonowe, kształtem zbliżone do liści leszczyny, stosunkowo późno rozwijające się na wiosnę, w sezonie ciemnozielone, jesienią przebarwiają się na żółto
KWIATY: IX ? X (XI), żółte, niewielkie (do 1,5 – 2 cm długości), o charakterystycznej budowie ? składają się z czterech wąskich, wydłużonych płatków. Tuż po rozwinięciu się pąków płatki są ?pomięte?, w miarę rozkwitania prostują się. Kwitnie długo, nie przeszkadzają mu przymrozki i okresowe zimniejsze dni ? na czas mrozów płatki zwijają się, natomiast w okresach ociepleń ponownie się rozwijają. Zebrane są po kilka na krótkopędach, rozwijają się na gałęziach dwuletnich i starszych. Pachną słodko, przyjemnie, intensywnie
OWOCE: zdrewniała dwuklapowa torebka, otwierająca się gwałtownie i wyrzucająca nasiona na znaczne odległości, nawet kilku metrów (7-9), czemu towarzyszą dość głośne trzaśnięcia, dojrzewają jesienią następnego roku (zwykle gdy roślina kwitnie, pozostają na niej jeszcze zeszłoroczne owoce), torebki pękają zimą
OSTATECZNE ROZMIARY: wysokość 3-4 (5) m, przy podobnej szerokości (czasem nawet większej), tempo wzrostu powolne
MROZOODPORNOŚĆ: wystarczająca, aby sadzić go w naszym klimacie, jednak warto na zimę zabezpieczyć jego korzenie i nasadę pnia, np. warstwą liści (szczególnie młode rośliny)
STANOWISKO: słoneczne ? półcieniste (w miejscach słonecznych kwitną obficiej i mają bardziej zwarty pokrój), najlepiej osłonięte ze względu na niepełną niekiedy mrozoodporność (szczególnie w młodym wieku)
GLEBA: żyzna, próchnicza i świeża (roślina wrażliwa na susze), jednak dobrze zdrenowana, przepuszczalna (nie lubi gleb zbitych, gliniastych), o odczynie lekko kwaśnym do kwaśnym, oczar wirginijski znosi tez gleby lekko zasadowe
CIĘCIE: Oczary nie wymagają cięcia, bez tego tworzą ładny pokrój. Dlatego też cięcie oczarów powinno ograniczać się do cięć sanitarnych, ewentualnie usuwania gałęzi nadmiernie rozrośniętych, które np. wchodzą w ścieżkę i krzyżujących się. Niezbędnych cięć dokonujemy po przekwitnięciu rośliny ? zimą lub wczesną wiosną
ZASTOSOWANIE:
- Roślina kolekcjonerska, przeważnie spotykana w arboretach i ogrodach botanicznych, może być sadzona także w parkach i większych ogrodach;
- Cenna roślina do jesiennych zestawień kolorystycznych, w sezonie nie wyróżnia się niczym specjalnym ? może stanowić tło dla niższych roślin ozdobnych;
- Ciekawy gatunek, ze względu na nietypową porę kwitnienia (późna jesień), niestety okres kwitnienia tego gatunku przypada w czasie, gdy roślina ma jeszcze liście, zatem kwiaty są mało widoczne. Najlepiej sadzić w miejscach eksponowanych, dobrze widocznych np. z okien domu, ścieżek spacerowych (pachnące kwiaty!);
- Znajduje też zastosowanie w lecznictwie i przemyśle kosmetycznym.
UWAGI:
- Roślina odporna na choroby i szkodniki
- W przeciwieństwie do innych gatunków oczarów (np. oczaru pośredniego) gatunek ten nie doczekał się wielu odmian, prawdopodobnie ze względu na fakt, iż gatunki kwitnące później, po zrzuceniu iści, są chętniej sadzone;
- Roślina długowieczna.
ODMIANY:
- ‘Henryae‘ ? charakteryzuje się wcześniejszym, niż u gatunku, opadaniem liście, dzięki czemu kwiaty są lepiej wyeksponowane
- ‘Rubescens‘ – o zaczerwienionych płatkach
GATUNKI POKREWNE:
- oczar japoński (Hamamelis japonica)
- oczar omszony (Hamamelis mollis)
- oczar pośredni (Hamamelis x intermedia)
- oczar wiosenny (Hamamelis vernalis)
Lawenda wąskolistna
lawenda wąskolistna (Lavandula angustifolia)
syn. lawenda wonna, lawenda lekarska, bławatka, czyszczecz
Zimozielony podkrzew o gęstym kopulastym pokroju. Roślina bardzo aromatyczna – kwiaty i liście zawierają olejki eteryczne.
LIŚCIE: zimozielone, drobne, wąskolancetowate, srebrzystoniebieskie, gęsto pokryte kutnerem, pachnące
KWIATY: VI/VII ? VIII (niekiedy powtarza kwitnienie jesienią), niebiesko-fioletowe (u odmian też różowe i białe) drobne kwiaty zebrane w pozorne kłosy na długiej łodydze, pojawiają się obficie, pachnące – wabią motyle i owady (roślina miododajna)
OWOCE: drobne orzeszki, bez znaczenia dekoracyjnego (pędy kwiatostanowe należy usunąć po przekwitnięciu)
OSTATECZNE ROZMIARY: wysokość 40 – 50 cm (karłowe odmiany do 25 – 30 cm), w czasie kwitnienia ? ok. 80 cm, szerokość 50 – 70 cm, zalecana gęstość sadzenia ? na rabacie 7 szt./m2, jako żywopłot ? co 20 ? 30 cm, tempo wzrostu stosunkowo szybkie
MROZOODPORNOŚĆ: niezupełna, w surowe zimy może przemarzać (zwykle po przemarznięciu odrasta), warto ją więc okryć na zimę. W szkółkach dostępne są odmiany bardziej wytrzymałe na mróz, lepiej znoszące nasze zimy (pamiętajmy, iż nasz klimat lepiej zniosą sadzonki wyhodowane w Polsce, niż importowane z zagranicy)
STANOWISKO: słoneczne, ciepłe, nawet palące, osłonięte zwłaszcza przed zimowymi wiatrami
GLEBA: umiarkowanie żyzna, dobrze zdrenowana i bardzo przepuszczalna, przeciętnie wilgotna do suchej (dobrze znosi suszę) o odczynie neutralnym lub lekko zasadowym
CIĘCIE: lawendę należy przycinać corocznie. Wiosną (IV) skracamy pędy o 1/3 ? 1/2 ich wysokości. Tuż po przekwitnięciu należy usuwać kwiatostany wraz z kilkoma parami liści (pozostawiając około 2/3 – 1/2 tegorocznego przyrostu), nadając roślince półkolisty kształt. Lawenda nieprzycinana traci zwarty pokrój, zaczyna się ogałacać od dołu, ?łysieć? od środka i pokładać się. Starajmy się jesienne przycinanie wykonać około miesiąca przed zapowiadanymi przymrozkami, później przycinana może gorzej znieść zimę. Lawenda nie lubi cięcia starszych, zdrewniałych pędów. Wiosną usuwać martwe i uszkodzone przez mróz gałązki.
ZASTOSOWANIE:
- Jako roślina ozdobna: nieodzowny element ogrodów w stylu śródziemnomorskim, często sadzona na skalniakach i rabatach żwirowych oraz ogrodach ziołowych, lecz także na rabatach kwiatowych ? w duecie z różą często spotykana w ogrodach angielskich, nadaje się też na niskie żywopłoty i obwódki, a także do sadzenia w doniczkach;
- Ze względu na aromatyczne liście i kwiaty, warto sadzić ją w pobliżu tarasów, ścieżek, placyków wypoczynkowych i innych miejsc, w których często przebywamy;
- Na kwiat cięty i do suchych bukietów;
- Roślina miododajna;
- Szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, dawniej była wykorzystywana też jako roślina lecznicza, bywa stosowana w kuchni do aromatyzowania potraw.
UWAGI:
- Źle znosi nadmiar wilgoci, dlatego też jeśli uprawiamy ją w pojemnikach musimy zadbać o dobry drenaż;
- Jeśli zapewnimy jej właściwe warunki siedliskowe, lawenda jest rośliną łatwą w uprawie, odporną na choroby i szkodniki.
ODMIANY (jak wspomniałam wcześniej ? odmiany są przeważnie bardziej odporne na mróz niż gatunek):
- `Alba` – kwiaty białe, osiąga 50 cm wysokości, odmiana stosunkowo odporna na mróz
- `Blue Scent` – kwiaty ciemnoniebieskie, odmiana niska – osiąga do 35 cm wysokości i 30 cm szerokości
- `Draft Blue` – kwiaty jasnoniebieskie, dorasta do 40 cm wysokości i 50 cm szerokości, odmiana stosunkowo odporna na mróz
- `Ellagance Purple` – kwiaty ciemne, fioletowo-niebieskie, liczne, odmiana karłowa, dorastająca do 30 cm wysokości
- `Hidcote` (syn. `Hidcote Blue`) – kwiaty ciemne niebiesko-fioletowe, dorasta do 40 -50 cm wysokości i 60 cm szerokości, charakteryzuje się bardzo zwartym pokrojem, odmiana stosunkowo odporna na mróz, z tego względu to jedna z najczęściej spotykanych i nas odmian lawendy
- `Lavender Lady` – kwiaty jasnoniebieskie, osiąga wysokość 40 ? 50 cm
- `Munstead` – kwiaty niebiesko-fioletowe, osiąga 40 cm wysokości i 60 cm szerokości, odmiana stosunkowo odporna na mróz, często u nas spotykana
- `Nana Alba` – białe kwiaty, odmiana karłowa, osiągająca do 30 cm wysokości
- `Rosea` – kwiaty różowo-fioletowe, dorasta do 40 cm wysokości
- `Royal Purple` ? kwiaty jasnofioletowe, odmiana karłowa, osiąga około 30 cm wysokości i 40 cm szerokości
Liliowiec ogrodowy
liliowiec ogrodowy (Hemerocallis hybrida)
syn. dziennica, smolinos
Bylina, o gęstym kępiastym pokroju. Pod tą nazwą zebrane są liczne odmiany mieszańcowe, dlatego też istnieje tu spore zróżnicowanie odnośnie koloru kwiatów, terminu kwitnienia, a także rozmiarów rośliny
LIŚCIE: zielone, długie i wąskie, łukowato wygięte, zebrane w dekoracyjne kępy, przypominające kępy traw ozdobnych, u niektórych odmian zimozielone bądź półzimozielone
KWIATY: w zależności od odmiany V/VI ? IX/X – okres kwitnienia większości odmian przypada na VI i VII (przeważnie kwitnienie trwa około 2 miesięcy, choć są odmiany kwitnące dłużej, a także powtarzające kwitnienie późnym latem lub na początku jesieni), zwykle żółte lub pomarańczowe (u niektórych odmian także łososiowe, różowe, purpurowe, fioletowe, białe, a nawet wielobarwne), zebrane po kilka (u niektórych odmian kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt) sztuk na szczycie wzniesionych, bezlistnych pędów kwiatowych. Są duże (u odmian mogą osiągać nawet 20 cm średnicy, choć u odmian miniaturowych mogą mieć zaledwie 2 cm średnicy), kształtem przypominają kwiaty lilii, u niektórych odmian pachnące (szczególnie wieczorem). Pojedynczy kwiat żyje przeważnie jedynie dzień lub dwa, ponieważ jednak pąki zakwitają stopniowo, roślina w okresie kwitnienia jest obsypana kwiatami
OWOCE: suche trójkomorowe torebki z licznymi nasionami, bez znaczenia dekoracyjnego
OSTATECZNE ROZMIARY: w zależności od odmiany kępa liści osiąga od 30 do 80-90 cm wysokości, zaś łodygi kwiatowe mogą dorastać do 100-120 cm, zalecana gęstość sadzenia 3-5 szt./m2, większość odmian dość szybko się rozrasta
MROZOODPORNOŚĆ: różne odmiany wykazują różną odporność na niskie temperatury, dlatego też do ogrodu najlepiej wybierać starsze, sprawdzone odmiany, które są całkowicie mrozoodporne. Każdego roku na rynku pojawiają się nowe odmiany o nietypowych barwach i oryginalnych kształtach kwiatów (np. pełne lub półpełne, o fryzowanych płatkach), mogących osiągać nawet kilkanaście centymetrów średnicy – niestety przeważnie są one mniej mrozoodporne i (podobnie jak gatunki o zimozielonych liściach) wymagają okrywania na zimę
STANOWISKO: słoneczne lub półcieniste, posadzony w miejscu silniej zacienionym stworzy kępę dekoracyjnych liści, jednak będzie kwitł znacznie słabiej
GLEBA: roślina tolerancyjna co do podłoża, dobrze rośnie na glebie przeciętnej, znosi nawet stanowiska okresowo suche (egzemplarze dorosłe, dobrze ukorzenione), choć lepiej rośnie i obficiej kwitnie na glebach żyznych i wilgotnych (jednak bez zastoisk wodnych), tolerancyjna również odnośnie odczynu gleby
CIĘCIE: jeśli nie zależy nam na uzyskaniu nasion rośliny, wycinamy pędy kwiatostanowe po przekwitnięciu wszystkich pąków
ROZMNAŻANIE: przez podział ? najlepiej VIII-IX, choć w praktyce można to robić podczas całego okresu wegetacyjnego (należy pamiętać o głębokim systemie korzeniowym liliowców), także przez wysiew nasion jesienią, choć nie wszystkie odmiany dadzą potomstwo powtarzające cechy rośliny matecznej
ZASTOSOWANIE:
- Roślina dekoracyjna zarówno z kwiatów jak i liści, chętnie sadzona na rabatach kwiatowych, a także w większych jednogatunkowych grupach. Niskie gatunki mogą być stosowane jako rośliny obwódkowe. Dobra roślina do sadzenia nad brzegami zbiorników wodnych;
- Ze względu na długowieczność i niewielkie wymagania, a także dużą dekoracyjność, znajduje szerokie zastosowanie zarówno w zieleni miejskiej i parkowej, jak i ogrodach prywatnych - pasuje do niemal każdego stylu ogrodowego - sadzony jest zarówno w ogrodach w stylu wiejskim, ogrodach naturalistycznych oraz na działkach letniskowych, nie powinno zabraknąć go w ogrodach angielskich, świetnie komponuje się również w ogrodach w stylu japońskim, a także w ogrodach nowoczesnych;
- Odmiany karłowe można sadzić w ogrodach skalnych;
- Odmiany mrozoodporne można sadzić także w pojemnikach;
- Kwiaty, pąki kwiatowe, a także młode liście i bulwy, tworzące się na korzeniach liliowców, w krajach azjatyckich są wykorzystywane w kuchni;
- Kwiaty nie nadają się na bukiety, gdyż po ścięciu kwiaty szybko zamykają się.
UWAGI:
- Roślina łatwa w uprawie i mało wymagająca ? charakteryzuje się dużą tolerancją zarówno w stosunku do żyzności jak i wilgotności gleby, nie atakowana przez choroby i szkodniki, dobrze radzi sobie także z zachwaszczeniem gleby;
- Rozrasta się dość szybko, jednak nie jest rośliną ekspansywną;
- Pędy kwiatowe nawet najwyższych odmian przeważnie nie pokładają się i nie wymagają podpierania;
- Roślina długowieczna, w dobrych warunkach niewymagająca odmładzania nawet przez kilkanaście (nawet przez 20-30) lat.
Jarząb pospolity
jarząb pospolity (Sorbus aucuparia)
syn. jarząb zwyczajny, jarzębina
Średniej wielkości drzewo o owalnej, delikatnej, ażurowej koronie, czasem wielopniowe. Roślina powszechna w naszym krajobrazie, w lesie stanowi cenne źródło pożywienia dla ptaków i zwierzyny leśnej
LIŚCIE: sezonowe, nieparzysto-pierzaste, złożone, długości 15-25 cm, w sezonie zielone, jesienią przebarwiają się na jaskrawo żółto ? pomarańczowo – brązowo, niekiedy też na czerwono. Po roztarciu liście pachną migdałami
KWIATY: V (pierwsza połowa) – VI (połowa), białe, drobne (średnicy około 1 ? 1,5 cm), zebrane w gęste podbaldachy (do 15 cm średnicy), zwykle liczne, intensywnie pachnące, miododajne
OWOCE: jaskrawo czerwone lub pomarańczowo-czerwone, kuliste (średnicy 6 ? 9 mm), zebrane w zwisające baldachowate owocostany. Dojrzewają od VII i długo utrzymują się na drzewie – do X i dłużej (niekiedy przez całą zimę, jednak przeważnie wcześniej zostają zjedzone przez ptaki). Liczne i dekoracyjne owoce bardzo chętnie zjadane są też przez ptaki (ważne źródło pokarmu zimą), mają też zastosowanie kulinarne (nalewki, przetwory)
OSTATECZNE ROZMIARY: wysokość 6 – 8 (12) m (niekiedy do 15 m), szerokość korony 4 ? 6 m, tempo wzrostu stosunkowo szybkie, szczególne w młodym wieku, później ? średnio szybki
MROZOODPORNOŚĆ: całkowita
STANOWISKO: słoneczne ? półcieniste, dobrze znosi też zacienienie (choć wówczas słabiej kwitnie i owocuje)
GLEBA: małe wymagania glebowe, duża tolerancja co do rodzaju gleby, rośnie nawet na glebie piaszczystej, dobrze toleruje susze (gatunek pionierski), preferuje jednak glebę wilgotną, ale dobrze zdrenowaną o odczynie obojętnym lub kwaśnym, przeciętnie żyzną
CIĘCIE: cięcie jarzębiny nie jest konieczne. Zabieg ten ogranicza się do cięć sanitarnych ewentualnie prześwietlających, wykonuje się go zimą
ZASTOSOWANIE:
- Jako roślina ozdobna znajduje szerokie zastosowanie: cenna roślina w terenach miejskich, zieleni parkowej, do obsadzania ulic i alei (szczególnie odmiany o wąskich koronach), sadzona też w ogrodach prywatnych (nawet niewielkich), to również doskonała roślina do ogrodów krajobrazowych i w stylu wiejskim;
- Ceniona roślina ze względu na dekoracyjne owoce, często pozostające na drzewie aż do zimy;
- Owoce są chętnie zjadane przez ptaki – sadząc jarzębinę w swoim ogrodzie możemy zwabić do ogrodu wiele gatunków ptaków (dawniej roślina ta używana była przez ptaszników do wabienia i chwytania ptaków i stąd wywodzi się łacińska nazwa gatunku ? aves - ptaki, capere – chwytać);
- Roślina miododajna;
- Zastosowanie kulinarne: owoce nie nadają się do spożywania na surowo, ze względu na goryczkę, którą tracą po przemrożeniu lub blanszowaniu. Wytwarza się z nich nalewki, dżemy, galaretki. Istnieją też odmiany o owocach pozbawionych charakterystycznej goryczki, które można jeść także na surowo (większość z nich to niskie drzewa, które można uprawiać także jako roślinę ozdobną);
- Owoce stosowane są także w zielarstwie i medycynie ludowej, drewno bywa stosowane w stolarstwie.
UWAGI:
- Roślina odporna na warunki miejskie;
- Dekoracyjna w okresie kwitnienia, owocowania oraz w czasie jesiennego przebarwiania się liści;
- Bywa atakowany przez zarazę ogniową;
- Gatunek krótkowieczny, szybciej starzeje się jeśli rośnie na glebach złych ? w zależności od warunków siedliskowych żyje około (60) 80-120 (do 150) lat.
ODMIANY OZDOBNE:
- ‘Asplenifolia’ (syn. `Laciniata`) ? odmiana o liściach postrzępionych, wymiary i pokrój ? jak gatunek (cechę odmianową dostrzega się dopiero z bliska, przez co z daleka nie różni się praktycznie od gatunku)
- `Beissneri` – charakterystyczną cechą tej odmiany jest gładka, lekko błyszcząca żółto ? czerwonawa lub pomarańczowa kora na młodych drzewach. Liście są żółtozielone, wiosną złotawe, odmiana o stosunkowo wąskim pokroju
- `Dirkenii` - liście w sezonie żółte, odmiana osiąga wysokość około 3 ? 4 m, niestety rzadko zawiązuje owoce. Najlepiej sadzić ją w półcieniu, gdyż w pełnym słońcu liście ulegają poparzeniom
- `Fastigiata` - ma wąski, kolumnowy pokrój (szerokość korony około 1,5 ? 2,5 m), dorasta do 5 ? 8 m wysokości, wzrost powolny, zawiązuje duże czerwone owoce (nieco większe niż gatunek)
- `Pendula` – odmiana płacząca, szczepiona na pniu, zwykle niewysokim (jej wysokość zależy od wysokości pnia, na którym została zaszczepiona, więc warto pamiętać, że egzemplarz przez nas wybrany już nie urośnie), korona szeroka (do kilku metrów szerokości), gałęzie długie ? często sięgają do ziemi, a nawet się po niej płożą
- `Rosina Aurea` – odmiana o liściach żółtych, lub żółto upstrzonych i bardzo dużych pomarańczowo-czerwonych owocach (średnicy nawet 1,5 cm)
ODMIANY HODOWLANE (to rosyjskie odmiany, wyhodowane jako rośliny sadownicze o owocach pozbawionych goryczki, charakterystycznej dla owoców jarzębiny ? większość z nich nadaje się do spożywania na surowo):
- `Alaja Krupnaja` - owoce duże, jaskrawoczerwone, słodkie
- `Burka` – owoce bardzo duże, czerwone, słodkie
- `Edulis` (syn.: `Dulcis`, `Moravica`, Sorbus aucuparia var. edulis, Sorbus aucuparia var. dulcis, Sorbus aucuparia var. Moravica, odm. jadalna, odm. słodka) – owoce czerwono-pomarańczowe, nieco większe niż u gatunku (1-1,5 cm średnicy), słodko-kwaśne, ale bez goryczy, odmiana wysoka (osiąga rozmiary jak gatunek)
- `Granatnaja` – owoce bardzo duże, ciemnobordowe, omączone, bardzo liczne, słodko-kwaskowate
- ‘Krasavica‘ ? owoce duże, intensywnie czerwone, ale kwaskowate
- ‘Kubovaja‘ ? owoce średniej wielkości, czerwono ? pomarańczowe, bardzo liczne, lekko kwaskowate
- ‘Miczurinskaja Diesiertnaja‘ – owoce średniej wielkości, ciemnoczerwone, bardzo liczne
- `Moravskaja Krupnopłodnaja‘ – owoce duże, czerwone
- `Rubinowaja` – owoce średniej wielkości, ciemnoczerwone, słodkie, odmiana ma pokrój wysokiego krzewu, lub niskiego drzewa
- `Titan` – owoce bordowe, słodko ? kwaskowate, liczne
- `Likjornaja` – owoce duże, ciemnogranatowe, słodkie, bardzo liczne
- `Żółtaja` – owoce średniej wielkości, żółto – pomarańczowe
Oczar wiosenny
oczar wiosenny (Hamamelis vernalis)
syn. orzech czarnoksięski
Rozłożysty krzewy o luźnym, szerokim pokroju (nieco podobnym do leszczyny), pędy główne wzniesione, ukośnie odchodzą od ziemi
LIŚCIE: sezonowe, kształtem zbliżone do liści leszczyny, stosunkowo późno rozwijające się na wiosnę, w sezonie zielone, jesienią przebarwiają się na żółto
KWIATY: (I) II – III, żółte u nasady pomarańczowe (u odmian też pomarańczowe i czerwone), niewielkie ? najmniejsze wśród oczarów (około 1cm długości), o charakterystycznej budowie ? składają się z czterech wąskich, wydłużonych płatków. Tuż po rozwinięciu się pąków płatki są ?pomięte?, w miarę rozkwitania prostują się. Roślina długo kwitnie – przy niższych temperaturach kwiaty utrzymują się na roślinie nawet 2 ? 3 miesiące (na okresy powrotów mrozów – gdy temperatura spada poniżej -10 oC – płatki zwijają się, a w czasie odwilży ponownie się prostują), przy długo utrzymujących się wyższych temperaturach szybciej przekwitają. Zebrane są po kilka na krótkopędach, rozwijają się na gałęziach dwuletnich i starszych. Pachną słodko, przyjemnie
OWOCE: zdrewniała dwuklapowa torebka, otwierająca się gwałtownie i wyrzucająca nasiona na znaczne odległości, nawet kilku metrów (7-9 m), czemu towarzyszą dość głośne trzaśnięcia, dojrzewają zimą następnego roku
OSTATECZNE ROZMIARY: zwykle dorasta do 2 wysokości (czasem do 3, a nawet 4 m), przy podobnej szerokości (z czasem większej ), to najniższy gatunek spośród uprawianych u nas oczarów, tempo wzrostu powolne
MROZOODPORNOŚĆ: wystarczająca, aby sadzić go w naszym klimacie, jednak warto na zimę zabezpieczyć jego korzenie, np. warstwą liści (szczególnie młode rośliny)
STANOWISKO: słoneczne ? półcieniste (w miejscach słonecznych kwitną obficiej i mają bardziej zwarty pokrój), najlepiej osłonięte ze względu na niepełną niekiedy mrozoodporność
GLEBA: żyzna, próchnicza i świeża (roślina wrażliwa na susze), jednak dobrze zdrenowana, przepuszczalna (nie lubi gleb zbitych, gliniastych), o odczynie lekko kwaśnym do kwaśnym
CIĘCIE: Oczary nie wymagają cięcia, bez tego tworzą ładny pokrój. Dlatego też cięcie oczarów powinno ograniczać się do cięć sanitarnych, ewentualnie usuwania gałęzi nadmiernie rozrośniętych, które np. wchodzą w ścieżkę i krzyżujących się. Niezbędne cięcia przeprowadzamy gdy roślina przekwitnie (późną zimą lub wczesną wiosną)
ZASTOSOWANIE:
- Roślina kolekcjonerska, przeważnie spotykana w arboretach i ogrodach botanicznych;
- Cenna roślina do jesiennych zestawień kolorystycznych (liście przebarwiają się na złocistożółto), w sezonie nie wyróżnia się niczym specjalnym ? może stanowić tło dla niższych roślin ozdobnych;
- Ciekawy gatunek, ze względu na nietypową porę kwitnienia (I-III), aby w pełni wyeksponować niewielkie kwiaty, warto posadzić oczara na tle roślin zimozielonych, czy ściany pomalowanej na ciemny kolor, w miejscu dobrze widocznym z okien domu, lub przy ścieżkach (pachnące kwiaty);
- Ze względu na niewielkie rozmiary (najmniejszy wśród uprawianych u nas oczarów) i powolne tempo wzrostu nadaje się do niewielkich nawet ogrodów;
- Oczar wiosenny jest najrzadziej uprawianym gatunkiem spośród tego rodzaju (kwiaty małe, przez to najmniej efektowny);
- Znajduje też zastosowanie w lecznictwie i przemyśle kosmetycznym.
UWAGI:
- Roślina odporna na choroby i szkodniki;
- Niektóre odmiany są szczepione (przeważnie na podkładce z oczaru wirginijskiego lub oczaru pośredniego), dlatego też należy usuwać pędy odrastające z podkładki (można je poznać po odmiennym ulistnieniu, a także przeważnie szybszym wzroście);
- Roślina długowieczna;
- Może wytwarzać podziemne rozłogi.
ODMIANY:
- `Carnea` ? odmiana o kwiatach czerwonych
- `Lombarts Weeping` – niska odmiana o bardzo szerokim pokroju i zwisających gałęziach, kwiaty drobne, pomarańczowo-czerwone, intensywnie pachnące
- `Quasimodo` ? odmiana karłowa, osiągająca zaledwie 1 m wysokości i taką samą szerokość, kwiaty pomarańczowe, delikatnie pachnące
- `Red Imp` ? odmiana o kwiatach czerwonych
- `Sandra` ? odmiana o kwiatach żółtych, pachnących, młode liście są śliwkowo-fioletowe, później zielone, od spodu jasnopurpurowe, jesienią przebarwiają się na żółto ? pomarańczowo – czerwono
- ‘Squib’ ? odmiana o płatkach żółtych, u nasady zielonych
GATUNKI POKREWNE:
- oczar japoński (Hamamelis japonica)
- oczar omszony (Hamamelis mollis)
- oczar pośredni (Hamamelis x intermedia)
- oczar wirginijski (Hamamelis virginiana)
Mahonia pospolita
mahonia pospolita (Mahonia aquifolium)
syn. (Berberis aquifolium) mahonia ostrolistna, ościał pospolity
Krzew zimozielony o rzadko rozgałęzionych, wyprostowanych pędach.
LIŚCIE: ciemnozielone, błyszczące, sztywne z kolczastymi ząbkami na brzegach (przypominają liście ostrokrzewu). Zimozielone, ale późną jesienią, po pierwszych mrozach, często przebarwiają się na czerwono. Pod koniec zimy, szczególnie gdy była mroźna, część liści może brunatnieć i opadać.
KWIATY: IV-V, żółte zebrane w wyprostowane grona pojawiają się na szczytach zeszłorocznych pędów, miododajne, pachnące przyjemnie.
OWOCE: granatowe, pokryte niebieskim nalotem, kuliste, lekko wydłużone (średnicy ok. 5-8mm). Dojrzewają w drugiej połowie września i w październiku. Dekoracyjne, szczególnie na tle przebarwiających się liści. Są chętnie zjadane przez ptaki, więc zwykle znikają późną jesienią. Dla człowieka owoce są jadalne, choć niezbyt smaczne (kwaskowate) – niekiedy używane są jako dodatek do win lub do galaretek. Dawniej znajdowały zastosowanie w medycynie ludowej
OSTATECZNE ROZMIARY: osiąga około 60-100 (do 150) cm wysokości i 100 cm (lub więcej) szerokości, tempo wzrostu średnie (dosyć powolne), zalecana gęstość sadzenia: jako roślina okrywowa 3-4 szt./m2, w nieformowanych żywopłotach ? co 50 cm
MROZOODPORNOŚĆ: wystarczająca, choć w surowe zimy mogą przemarzać liście, pąki, a niekiedy całe rośliny, jednak odrasta od korzeni po silnym przycięciu.
STANOWISKO: półcieniste lub zacienione, dobrze znosi nawet silne zacienienie; jeśli podłoże jest odpowiednio wilgotne, może rosnąć też w pełnym słońcu. Ze względu na zimozielone liście, najlepiej rośnie na stanowisku osłoniętym od zimowych wiatrów
GLEBA: roślina łatwo przystosowująca się do panujących warunków. Dobrze rośnie w przeciętnej glebie ogrodowej, świeżej (wilgotnej) o odczynie kwaśnym lub obojętnym. Nie lubi suszy – na glebach niedostatecznie wilgotnych roślina przemarza.
CIĘCIE: Regularne cięcie mahonii nie jest konieczne, jednak dobrze znosi ten zabieg ? po przekwitnięciu kwiatów możemy skrócić pędy o około 1/3 ich długości, wiosną przycinamy też gałęzie uszkodzone przez mróz
ZASTOSOWANIE:
- Jako roślina ozdobna: dobra roślina do sadzenia w miejscach zacienionych w parkach i ogrodach; na żywopłoty nieformowane;
- Krzew o dekoracyjnych owocach, długo zdobiących roślinę;
- Roślina miododajna;
- Gałązki używane są do bukietów i wiązanek (także jesiennych i zimowych);
- Zastosowanie kulinarne i w lecznictwie ludowym, lecz bez większego znaczenia;
- Dawniej kwiatami mahonii barwiono tkaniny na kolor żółty.
UWAGI:
- Mahonia nie lubi przesadzania, najlepiej więc kupować rośliny uprawiane w pojemnikach;
- Często daje samosiewy. Ponieważ zdarzają się mieszańce tego gatunku z mahonią rozłogową (Mahonia repens) może dawać odrosty (podziemne rozłogi).
ODMIANY OZDOBNE:
- `Apollo` – odmiana nieco niższa i bardziej zwarta niż gatunek (osiąga około 0,6-1 m wysokości), o większych kwiatach i wolniejszym tempie wzrostu
- `Smaragd` – niska odmiana, osiągająca wysokość około 0,7 m
Kalina koralowa
kalina koralowa (Viburnum opulus)
Krzew, o szerokim, luźnym, nieregularnym pokroju, pospolicie występuje na terenie całej Polski, szczególnie na stanowiskach wilgotnych, na przykład przy rzekach, potokach, czy na wilgotnych łąkach. Często sadzony w parkach, ogrodach naturalistycznych a także w ogrodach rustykalnych
LIŚCIE: sezonowe, 3- (czasem 5-) klapowe, grubo ząbkowane na brzegach, zielone w sezonie, jesienią przebarwiają się na intensywne kolory – czerwony, purpurowy lub brunatny
KWIATY: połowa V ? VI(VII), białe, zróżnicowane na płodne (mniejsze, w środku kwiatostanu) i płonne (większe, na zewnątrz kwiatostanu), zebrane w licznych płaskich podbaldachach średnicy około 10 cm, pojawiających się na szczytach gałązek
OWOCE: liczne, kuliste, średnicy około 1 cm, czerwone, szkliste, błyszczące (istnieją odmiany o żółtych owocach), bardzo dekoracyjne. Dojrzewają VIII-IX i bardzo długo utrzymują się na drzewie, jeszcze po opadnięciu liści – zimą, a często do następnej wiosny (ptaki niezbyt chętnie je jedzą)
OSTATECZNE ROZMIARY: dorasta do 4 (niekiedy 5 a nawet więcej) m wysokość przy około 2 m szerokości, tempo wzrostu szybkie
MROZOODPORNOŚĆ: całkowita
STANOWISKO: słoneczne lub półcieniste, dobrze znosi także zacienienie, choć na stanowisku słonecznym obficiej kwitnie i owocuje
GLEBA: świeża i wilgotna, a nawet mokra (znosi okresowe zalewanie), na glebach suchych często bywa atakowana przez mszyce, preferuje gleby żyzne, jednak znosi także gorsze, nawet piaszczyste. Roślina tolerancyjna co do odczynu gleby – toleruje gleby od lekko kwaśnych do alkalicznych
CIĘCIE: Kalin nie należy przycinać, a jedynie usuwać chore, uszkodzone bądź martwe pędy, co kilka lat można wyciąć kilka nadmiernie zagęszczonych gałęzi, aby krzew przerzedzić
ZASTOSOWANIE:
- Roślina ozdobna ? sadzona przeważnie w parkach, założeniach krajobrazowych, ogrodach naturalistycznych i rustykalnych, a także w zieleni osiedlowej (ze względu na odporność na warunki miejskie), stosowana też na naturalne żywopłoty;
- Ze względu na liczne i długo utrzymujące się dekoracyjne owoce ? ozdoba ogrodu zimą;
- Ze względu na jesienne barwy liści ? do jesiennych zestawień kolorystycznych;
- Roślina lecznicza, stosowana w medycynie ludowej i tradycyjnej ? do tego celu stosuje się zwykle owoce i korę z młodych gałązek, niekiedy także liście i kwiaty;
- Owoce w stanie surowym są lekko trujące (szczególnie w większych ilościach), dlatego też w ogrodach, z których korzystają dzieci lepiej sadzić odmianę nie zawiązującą owoców. Niektóre źródła podają, iż owoce po przetworzeniu lub przemrożeniu są jadalne, jednak nie mają istotnych walorów smakowych;
- Roślina miododajna.
UWAGI:
- Często wytwarza odrosty korzeniowe;
- Jest gatunkiem odpornym na warunki miejskie – zasolenie gleby i zanieczyszczenie powietrza;
- Jeśli zapewnimy jej odpowiednie warunki siedliskowe, nie jest atakowana przez choroby i szkodniki, na stanowiskach suchych bywa atakowana przez mszyce;
- Dziko rosnąca wskazuje na wysoką wilgotność gleby (to gatunek wskaźnikowy).
ODMIANY:
- ‘Aureum‘ ? odmiana o złocistych liściach (młode liście brązowawe), dla lepszego wybarwienia najlepiej sadzić ją w pełnym słońcu, wzrost słabszy niż u gatunku, osiąga do 2,5 m wysokości
- `Compactum` – odmiana karłowa o zwartym pokroju, tempo wzrostu powolne, dorasta do 1,5 m wysokości i 2 m szerokości,
- `Nanum` (syn. ‘Pygmaeum‘) – odmiana karłowa o gęstym pokroju, osiągająca do 0,6 m wysokości przy nieco większej szerokości, liście drobniejsze niż u gatunku, kwitnie i owocuje bardzo rzadko, nadaje się na niskie żywopłoty lub jako roślina okrywowa
- ‘Park Harvest‘ ? odmiana żółtolistna (młode liście brązowawe), liście lepiej wybarwione na stanowiskach nasłonecznionych, pozostałe cechy jak u gatunku
- `Roseum` (syn. `Sterile`, buldeneż, odm. płonna) ? tworzy wyłącznie kwiaty płonne, zebrane w okrągłe kwiatostany, białe, niekiedy lekko różowiejące w czasie przekwitania, kwitnie nieco wcześniej niż gatunek (V), nie zawiązuje owoców, wzrost i pokrój jak u gatunku, odmiana stara i bardzo popularna, np. w ogrodach wiejskich
- ‘Xanthocarpum‘ ? odmiana zawiązująca żółte owoce, pozostałe cechy jak u gatunku
Dławisz okrągłolistny
dławisz okrągłolistny (Celastrus orbiculatus)
Silnie rosnące pnącze, ozdobne przede wszystkim z owoców, a także ładnego jesiennego zabarwienia liści, wspina się owijając się pędami wokół podpór
LIŚCIE: sezonowe, duże, owalne, na szczycie lekko zaostrzone (długości do 10 – 12 cm), brzegiem piłkowane, zielone, jesienią intensywnie żółte
KWIATY: V-VI, białe lub zielonkawe, drobne (ok. 6 mm), rozwijają się w kątach liści na tegorocznych pędach, bez znaczenia dekoracyjnego
OWOCE: okrągłe drobne (6 – 8 mm) żółte torebki, pękające na 3 części, odsłaniając nasiona w intensywnie pomarańczowych osnówkach, dojrzewają IX-X, zdobią roślinę jeszcze po opadnięciu liści (często pozostają aż do wiosny, jednak tracą swoją dekoracyjność), nasiona dławisza są lekko trujące. Pojawiają się tylko na egzemplarzach żeńskich (aby roślina zawiązała owoce w pobliży musi rosnąć męski egzemplarz)
OSTATECZNE ROZMIARY: dorasta do 10 – 12 (i więcej) m wysokości, tempo wzrostu szybkie (1 – nawet 4 m rocznie)
MROZOODPORNOŚĆ: całkowita, może być sadzona na terenie całego kraju
STANOWISKO: słoneczne lub półcieniste (w pełnym słońcu lepiej rośnie i obficiej owocuje)
GLEBA: niewielkie wymagania glebowe, dobrze rośnie na każdej przeciętnej glebie, a nawet gorszej i przesychającej, na glebach żyznych może się nadmiernie rozrastać i stanowić poważną konkurencję dla sąsiadujących roślin, jest tolerancyjna w stosunku do odczynu gleby
CIĘCIE: dobrze znosi cięcie, wskazane jest stałe kontrolowanie wzrostu tego pnącza, gdyż bardzo silnie się rozrasta, zagłuszając sąsiednie rośliny (pędy dławisza mocno owijają się wokół gałęzi roślin, dosłownie dusząc je)
ZASTOSOWANIE:
- Jako roślina osłonowa do sadzenia przy wysokich ogrodzeniach, pergolach, trejażach -ponieważ rośnie bardzo silnie i tworzy dużą masę, wymaga solidnych konstrukcji;
- Ponieważ dławisz toleruje warunki miejskie, może być stosowany w zieleni miejskiej i osiedlowej, a także do obsadzania ekranów dźwiękochłonnych;
- Egzemplarzy żeńskich lepiej unikać sadzenia w pobliżu placów zabaw, czy przy przedszkolach, gdyż nasiona są trujące;
- Pnącze o dekoracyjnych owocach;
- Ze względu na jesienne zabarwienie liści ? do jesiennych zestawień kolorystycznych;
- Gałązki z owocami stosowane są w bukieciarstwie.
UWAGI:
- Roślina dwupienna;
- Roślina mało wymagająca, łatwa w uprawie (tolerancyjna w stosunku do gleby i nasłonecznienia), odporna na choroby i szkodniki;
- Roślina toleruje warunki miejskie;
- Roślina ekspansywna, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Nowej Zelandii uznany za gatunek inwazyjny;
- Dławisz rosnący swobodnie, bez przycinania, może zaduszać sąsiadujące rośliny (może stanowić zagrożenie nawet dla młodych drzew);
- Tworzy odrosty korzeniowe, niekiedy uciążliwe.
ODMIANY:
- `Diana` – odmiana żeńska, obficie owocująca
- `Herkules` – odmiana męska, dobry zapylacz odmian żeńskich, polecany do sadzenia wówczas, gdy nie chcemy owoców ? np. przy placach zabaw (nasiona dławisza są lekko trujące)
Starsze artykuły Nowsze artykuły