Ogrody skalne – zwane też ogrodami alpejskimi lub alpinariami – to fragment krajobrazu górskiego przeniesiony do naszego ogrodu. W naturze panują tu trudne warunki dla rozwoju roślin ? w szczelinach skalnych znajduje się niewiele gleby, podłoże jest ubogie i szybko przesychające, a ponadto rośliny wystawione są na silne działanie słońca. Zatem do sadzenia w ogrodach skalnych nadają się rośliny o niewielkich, lub wręcz bardzo niskich, wymaganiach pokarmowych, ciepłolubne i dobrze znoszące niedobory wody.
Alpinarium, odtwarzające frgment krajobrazu górskiego. Fot. Agata Zambrzycka
Florę ogrodów skalnych stanowią przede wszystkim niskie rośliny okrywowe i poduszkowe, korzeniące się w szczelinach skalnych. W ogrodzie będą to więc głównie niewysokie byliny bądź karłowe krzewy, w większych ogrodach skalnych i na skarpach dobrze sprawdzą się także krzewy okrywowe. Kompozycję (szczególnie w większych założeniach) warto urozmaicić elementami pionowymi ? w miejscach, gdzie znajdzie się więcej podłoża możemy wsadzić większy krzew, bądź górskie drzewo, pamiętając jednak, iż w wysokich piętrach górskich rośliny te targane silnymi wiatrami, nie osiągają dużych rozmiarów.
Byliny poduszkowe warto sadzić w grupach po kilka egzemplarzy, aby stworzyć barwne plamy, dobrze widoczne w czasie kwitnienia (zgodnie z zasadą: im większe alpinarium, tym większe grupy). Podobnie rośliny cebulowe ? aby uzyskać najlepszy efekt wizualny należy je sadzić po 5-10 sztuk. Do alpinariów wybieramy rośliny cebulowe, które nie wymagają corocznego wykopywania, możemy jedynie co kilka lat dzielić nadmiernie rozrośnięte kępy. Unikajmy sadzenia zbyt wielu roślin w alpinarium, aby po rozrośnięciu się nie zasłoniły one skał. Zwracajmy uwagę też na wysokości roślin – wyższe rośliny sadźmy z tyłu, zaś niższe z przody skalniaka, aby się nie zasłaniały i zacieniały nawzajem.
Ogród skalny możemy założyć także w miejscach zacienionych. Fot. Agata Zambrzycka
Kupując rośliny do ogrodu skalnego zadbajmy, aby były one właściwie dobrane do panujących na nim warunków. Zwróćmy uwagę na warunki świetlne – czy obsadzamy skalniak na silnie nasłonecznionym stanowisku, murek oporowy zacieniony przez część dnia, czy też silnie zacienioną skarpę. Pomimo iż zdecydowana większość roślin skalnych to gatunki światłożądne, także w miejscach zacienionych możemy założyć skalniak. Musimy także wziąć pod uwagę wilgotność i zasobność w substancje odżywcze podłoża, a także jego odczyn (może na niego wpływać rodzaj skały, z którego zbudowaliśmy alpinarium ? np. wapienie, margle czy dolomity to skały o odczynie wapiennym, natomiast amfibolit, granit czy bazalt mają odczyn kwaśny). Zwróćmy również uwagę na terminy kwitnienia roślin, aby nasze alpinarium zachwycało nas od wczesnej wiosny aż do jesieni.
Drzewa i krzewy do ogrodu skalnego
W większych ogrodach skalnych możemy posadzić także drzewa i krzewy. Fot. Agata Zambrzycka
Drzewa. Wyższe rośliny możemy posadzić jedynie w dużych alpinariach, w miejscach gdzie podłoże będzie miało wystarczającą miąższość (tj. minimum 40 ? 50 cm). Najlepiej komponować się będą drzewa w naturze zasiedlające wyższe partie gór, jak sosna limba (Pinus cembra). Możemy posadzić także jodły i świerki Do nieco mniejszych alpinariów świetnie będzie się nadawać świerk serbski (Pinus omorika – o kolumnowym pokroju), sosna drobnokwiatowa (Pinus parviflora), czy sosna bośniacka (Pinus heldreichii).
Krzewy wyższe. Z pośród krzewów, dobrze znoszących warunki panujące w ogrodach skalnych, na szczególną uwagę zasługują:
Kosodrzewina (Pinu smugo) zwana też sosną górską ? czysty gatunek poleca się wyłącznie do dużych alpinariów, ze względu na znaczną zmienność zarówno pokroju, jak i siły wzrostu. W mniejszych ogrodach skalnych lepiej sadzić jedną z jej licznych odmian karłowych, np. kuliste: `Mops`, `Gnom`, ‘Mini Mops’, ‘Ophir’, czy ‘Humpy’. Z odmian kolumnowych sosny górskiej możemy wybrać m.in.: ‘Columnaris’, czy ‘Green Column’.
Godne polecenia są także niewysokie odmiany pozostałych gatunków sosen, jak np.: Sosna gęstokwiatowa (Pinus densiflora) `Umbraculifera`; Sosna bośniacka (Pinus leucodermis) ‘Smidtii’; Sosna czarna (Pinus nigra) ‘Helga’ i wiele innych.
Jałowiec pospolity (Juniperus communis) ? jego liczne odmiany kolumnowe stanowić będą ciekawy akcent pionowy w ogrodzie skalnym. Atrakcyjny, płaczący pokrój przybiera jej odmiana `Horstmann` ? szczególnie dobrze wygląda ona posadzona wśród wrzosów.
Możemy posadzić również: świerk biały (Picea abies) `Conica`; wierzbę szwajcarską (Salix helvetica); szczodrzeniec wczesny (Cytisus ×praecox), a także pięciornik krzewiasty (Potentilla fruticosa), tawuły japońskie (Spiraea japonica) i karłowe odmiany berberysów (np.: ‘Atropurpurea Nana’, ?Admiration?, `Tiny Gold`).
Krzewy płożące. Do typowych krzewów płożących, sadzonych w ogrodach skalnych, należą: wawrzynek główkowy (Daphne cneorum), janowiec barwierski (Genista tinctoria), szczodrzeniec położony (Cytisus decumbens), wierzba żyłkowana (Salix reticulata).
Możemy również posadzić: okrywowe odmiany jałowców ? np.: jałowiec pospolity (Juniperus communis) `Green Carpet `, `Repanda`; jałowiec łuskowaty (J. squamata) `Blue Carpet`; jałowiec płożący (J. horizontalis); jałowiec rozesłany (J. procumbens); irgę Dammera (Cotoneaster dammerii); irgę poziomą (Cotoneaster horizontalis); irgę rozesłaną (Cotoneaster procumbens), a także okrywowe odmiany berberysów (np. ‘Green Carpet’). W zacienionych fragmentach ogrodu skalnego świetnie sprawdzi się choina kanadyjska (Tsuga canadensis) ‘Jeddeloh’. Pomimo, iż te ostatnie gatunki nie są typowo skalne, świetnie sprawdzą się w takich warunkach, znajdują zastosowanie zwłaszcza do obsadzania skarp.
Byliny do ogrodu skalnego
Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę bylin, stosowanych w ogrodach skalnych. Gatunki przedstawiono w sposób pozwalający właściwie zestawić je ze sobą pod kątem preferowanego odczynu i zasobności gleby, wymagań świetlnych, a także terminu kwitnienia i koloru kwiatów.