Cięcie jest ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym, gdyż prawidłowo wykonane zapewnia właściwy wzrost roślin, ich odpowiedni pokrój, zapobiega rozwojowi chorób, a także zwiększa ich walory dekoracyjne (pobudza kwitnienie, zapewnia też lepsze wybarwienie pędów bądź liści). Aby jednak spełniło te funkcje, musi być wykonane we właściwy sposób i w odpowiednim terminie.

 

Zasady przycinania roślin

Zanim złapiemy za sekator warto więc poznać ogólne zasady poprawnego cięcia roślin ozdobnych, a także charakterystykę konkretnego gatunku – przede wszystkim powinniśmy się dowiedzieć, czy roślina tworzy pąki kwiatowe na pędach tegorocznych czy starszych, gdyż od tego uzależniony jest termin jej cięcia (jeśli zrobimy to w niewłaściwym czasie sprawimy, że roślina nie zakwitnie). W pewnym uogólnieniu możemy kierować się zasadą, zgodnie z którą krzewy kwitnące wczesną wiosną przycinamy latem tuż po kwitnieniu, natomiast kwitnące latem i jesienią tniemy wczesną wiosną. Oczywiście od tej zasady są wyjątki. Należy też pamiętać, iż nie wszystkie gatunki wymagają cięcia, aby wytworzyły ładny pokrój, czy obficie kwitły, a w niektórych przypadkach cięcie jest wręcz niewskazane. Niewłaściwym cięciem możemy na trwałe zdeformować pokrój rośliny, a w najlepszym wypadku spowodować, iż nie zakwitną w tym sezonie.

Do cięcia roślin używamy zawsze narzędzi dobrze zaostrzonych i czystych. Ostrza nie mogą być zardzewiałe, pamiętajmy więc o właściwej konserwacji sprzętu ogrodniczego. Rany wykonane ostrym sekatorem są równe i szybko się goją, natomiast tępe ostrza miażdżą tkanki, zwiększając powierzchnię rany, przez którą mogą wnikać patogeny. Jeśli usuwamy pędy chore, to po każdym takim zabiegu, zanim przytniemy następną roślinę, należy ostrze odkazić np. spirytusem. Powierzchnia cięcia powinna być lekko ukośna i równa. Cięcie wykonujemy około 0,5 ? 1 cm nad pąkiem, uważając aby go nie uszkodzić. Tniemy zawsze w dni suche i słoneczne, przy dodatnich temperaturach.

 

Cięcie sanitarne i formujące

Zaraz po zdjęciu zimowych okryć wycinamy wszystkie połamane, uszkodzone i chore pędy, a także pędy nadmiernie zagęszczone źle wyrastające, krzyżujące się itp. W przypadku roślin szczepionych (na przykład większość gatunków róż) należy też wyciąć wszystkie pędy dzikie, czyli wyrastające z podkładki, poniżej miejsca szczepienia.

W tym samym czasie ? w marcu, zanim rośliny rozpoczną wegetację – prześwietlamy drzewa owocowe. W razie konieczności wykonujemy też cięcia formujące korony drzew ozdobnych. Intensywny wzrost wiosną sprawi, iż teraz powstałe rany po cięciach rośliny szybko zaleją. W tym terminie unikamy cięcia tzw. gatunków ?płaczących?, czyli obficie puszczających soki po przycięciu, jak np. brzozy, orzechy włoskie, większość klonów, graby, dereń jadalny, winorośl, czy aktinidia. Z przycinaniem tych gatunków musimy poczekać do lata – najlepiej do czerwca lub lipca.

 

Cięcie odmładzające

Większość krzewów najintensywniej zawiązuje pąki kwiatowe na pędach młodych  – 1-2-letnich, dlatego też co kilka lat warto je odmłodzić, czyli usunąć najstarsze pędy, na których już nie rozwijają się kwiaty. Odmłodzić warto też stare krzewy, które mają zdeformowany nieatrakcyjny pokrój, bądź są nadmiernie zagęszczone. Zabieg ten wykonujemy w marcu (w łagodne zimy możemy to zrobić już w lutym), zanim rośliny wypuszczą liście. Polega on na radykalnym cięciu rośliny ? pędy najstarsze usuwamy zupełnie, wycinając je tuż przy ziemi, natomiast pędy młodsze przycinamy nisko (około 20-40 cm nad ziemią), pozostawiając 1-3 najniższe zdrowe pąki. Pobudzi to rośliny do wypuszczenia wielu młodych pędów, a w następnych latach do obfitego kwitnienia, a także poprawi ich pokrój. W ten sposób odmładzamy starsze okazy zarówno gatunków kwitnących latem i jesienią jak i wiosną ? brak kwiatów w tym sezonie zrekompensuje nam obfite kwitnienie w latach następnych.

 

Które gatunki krzewów ozdobnych przycinamy wczesną wiosną

Niezależnie od konieczności usuwania wszystkich pędów chorych, czy przemarzniętych, niektóre gatunki wymagają corocznego przycięcia także pędów zdrowych. Zanim w pełni ruszy wegetacja (zanim pąki rozwiną się,  ale kiedy widać już które z nich są zdrowe ? w marcu lub na początku kwietnia) przycinamy te gatunki krzewów ozdobnych, które kwitną na pędach tegorocznych. Pozwala to utrzymać roślinom zwarty, gęsty pokrój, pobudza kwitnienie, a także opóźnia ich starzenie się. Corocznego, wczesnowiosennego skracania zeszłorocznych pędów wymagają m. in.:

Róże rabatowe, wielkokwiatowe i pienne przycinamy na wysokości około 30-40 cm nad ziemią ? nad 3-5-tym pąkiem, wykonując cięcie nad pąkiem skierowanym na zewnątrz krzewu (około centymetr nad nim).

Wrzosy (Calluna) ? przycina się zeszłoroczne pędy, na których rozwijały się kwiaty. Nie należy ciąć starszych, zdrewniałych pędów.

Budleja Davida, omżyn (Buddleia davidii) – aby latem cały krzew obsypany był kwiatami wabiącymi motyle, wymaga silnego cięcia – na wysokość około 20-30 cm od ziemi (nawet jeśli  jego dość wrażliwe na mróz pędy dobrze przetrwały zimę).

Hortensja drzewiasta (Hydrangea arborescens) i hortensja bukietowa (Hydrangea paniculata) tworzą kwiaty na pędach tegorocznych – te gatunki wczesną wiosną przycinamy na wysokość około 20 cm (pozostawiając 3-4 pary pąków na pędzie). Pozostałe gatunki hortensji, pomimo iż także kwitną latem, pąki związują już w poprzednim roku, zatem ich cięcie ograniczamy do usunięcia zasuszonych zeszłorocznych kwiatostanów (warto pozostawiać je zimą na roślinie, gdyż stanowią ciekawą dekorację ogrodu). Silniej tniemy jedynie pędy uszkodzone np. przez mróz (wycinamy je do pierwszej pary zdrowych pąków) ? do gatunków ciętych w ten sposób należą m. in.: hortensja ogrodowa (Hydrangea macrophylla), hortensja piłkowana (Hydrangea serrata), hortensja dębolistna (Hydrangea quercifolia), czy hortensja kosmata (Hydrangea aspera).

Perowskia łobodolistna (Perovskia atriplicifolia) ? zaleca się coroczne niskie przycinanie pędów, pozostawiając jedynie 1-2 pary zdrowych pąków na każdym pędzie.

Lawenda (Lavandula) ? po usunięciu pędów, które ucierpiały od mrozów, przycinamy całą roślinę nadając jej półkulisty kształt. Jeśli roślina dobrze przezimowała nie należy jej przycinać zbyt mocno, unikajmy też cięcia pędów starszych, zdrewniałych.

Powojniki wielkokwiatowe także tniemy wczesną wiosną. Wysokość cięcia uzależniona jest od odmiany rośliny. Większość odmian, szczególnie te zakwitające już w maju lub czerwcu, przycina się na wysokość około 100-150 cm od ziemi. W ten sam sposób należy postąpić z okazami co do których nie mamy pewności kiedy kwitną. Z kolei odmiany kwitnące późno (od końca czerwca) przycinamy silniej – nad 2-3 parą dolnych pąków (około 20-50 cm od ziemi). Powojniki bylinowe skracamy nisko przy ziemi, na wysokość około 5-10 cm.

Derenie o barwnych pędach, jak dereń biały (Cornus alba), dereń rozłogowy (Cornus sericea) czy dereń świdwa (Cornus sanguinea). W celu pobudzenia wypuszczenia młodych pędów, na których kora jest intensywniej wybarwiona niż na pędach starszych derenie te należy każdego roku (lub co 2-3 lata) silnie przyciąć na wysokość około 10-15 cm.

W podobny sposób postępujemy z wierzbami o ozdobnych pędach, jak np. wierzbą purpurową (Salix purpurea), wierzbą sachalińską (Salix udensis), wierzbą mupińską (Salix moupinensis), czy wierzbą wawrzynkową (Salix daphnoides). Wierzby o dekoracyjnych pędach lub baziach zaleca się przycinać każdego roku lub co drugi rok. Gatunki o ozdobnych baziach tniemy dopiero wtedy, gdy zaczną one opadać (ale jeszcze przed rozwojem liści).

Wierzby pienne, np. wierzba całolistna (Salix integra) `Hakuro-Nishiki`, czy wierzba szara (Salix cinerea) ‘Tricolor‘. Każdego roku przed rozwojem liści należy silnie przyciąć zeszłoroczne pędy około 10-15 cm od miejsca szczepienia, pozostawiając jedynie kilka zdrowych pąków. Wierzby o dekoracyjnych ?kotkach? np. wierzba iwa (Salix caprea) `Kilmarnock` tniemy dopiero po przekwitnięciu (gdy bazie zaczną opadać).

Pięciornik krzewiasty i tawuły japońskie (oraz inne tawuły kwitnące latem) ? aby zapewnić zwarty pokrój i obfite kwitnienie tych gatunków, zaleca się skrócenie wczesną wiosną zeszłorocznych pędów o około 1/3-1/2 ich długości.

Barbula (Caryopteris) i zawciągowiec (Ceratostigma) ? pędy tych niewysokich krzewów zwykle i tak przemarzają zimą, rośliny te należy więc zaraz po zdjęciu zimowej osłony silnie przyciąć tuż przy ziemi, pozostawiając 1-2 zdrowe oczka. W ten sam sposób postępujemy z niższymi gatunkami krzewów dziurawca (Hypericum) ? wyższe gatunki skracamy o około 1/3.

Pięknotka Bodiniera (Callicarpa bodinieri) ? wczesną wiosną możemy przyciąć nadmiernie rozrośnięte egzemplarze. Cięcie wiosenne nie jest konieczne, choć zwykle i tak wymusza je fakt, iż pędy tej rośliny często przemarzają.

Ketmia syryjska (Hibiscus syriacus) – wiosną możemy skrócić nadmiernie wybujałe pędy.

Tamaryszek pięciopręcikowy (Tamarix ramosissima syn. Tamarix pentandra) – ten gatunek tamaryszka kwitnie latem, zatem na przedwiośniu możemy go przyciąć (zwykle skraca się zeszłoroczne pędy o około 2/3). Nie należy go mylić z gatunkami kwitnącymi wiosną, gdyż te przycinamy dopiero po kwitnieniu.