Gatunki roślin dzikorosnących w naszym klimacie przetrwają zimę bez naszej pomocy, jednak w ogrodach coraz częściej goszczą rośliny ozdobne nie do końca odporne na niskie temperatury. Aby cieszyć się ich urodą w kolejnych sezonach, musimy zapewnić im odpowiednie zabezpieczenie przed niskimi temperaturami, a także ? szczególnie w przypadku roślin zimozielonych ? przed zimowymi wiatrami. Niektóre gatunki (jak np. kasztan jadalny, magnolia) okrywania na zimę będą potrzebowały tylko w kilku pierwszych latach po posadzeniu, gdyż dorosłe osobniki zyskują pełną mrozoodporność. Jednak inne gatunki, jak choćby popularne w naszych ogrodach różaneczniki, hortensje ogrodowe, budleje Davida, wymagają zabezpieczenia na zimę każdego roku, niezależnie od wieku.
Pamiętajmy, że nasze rośliny dobrze przezimują tylko wówczas, gdy zabezpieczymy je we właściwy sposób ? w odpowiedni terminie i stosując odpowiednie materiały, w przeciwnym razie możemy im zaszkodzić.
Kiedy pora okryć rośliny na zimę?
“Chochoły” ze słomianych mat, fot. Agata Zambrzycka
Z zabezpieczaniem roślin na zimę nie powinniśmy się spieszyć. Zbyt wczesne opatulenie roślin spowoduje, iż rośliny nie zdążą wejść w stan zimowego spoczynku przed nadchodzącymi mrozami. Nie obawiajmy się nocnych przymrozków – dopóki temperatura w ciągu dnia jest dodatnia nocne spadki temperatur tylko zahartują rośliny, nie uszkadzając ich. Okrycie zakładamy dopiero wówczas, gdy nadejdą pierwsze lekkie mrozy (około -5oC) ? kiedy wierzchnia warstwa gleby zamarznie. Przeważnie taka potrzeba zachodzi na początku grudnia, jednak bywają zimy gdy mrozy przychodzą dopiero po nowym roku, tak więc zwyczajnie musimy śledzić prognozy pogody. Czujność powinniśmy zachować także po ociepleniu roślin ? jeśli zapowiadane są wyjątkowo silne mrozy, na ich czas warto okryć rośliny, szczególnie te bardziej wrażliwe, dodatkową warstwą izolacyjną.
Czym okrywać rośliny na zimę?
“Namioty” z białej agrowłókniny, zabezpieczające rośliny przed mrozem i wiatrem, fot. Agata Zambrzycka
Materiały, jakimi zabezpieczymy roślinę na zimę muszą być przede wszystkim przewiewne, przepuszczające powietrze, aby pod osłoną rośliny nie gniły. Nie powinny też chłonąć dużo wody, ani być zbyt ciężkie. Najczęściej do zabezpieczania korzeni roślin stosuje się: przekompostowaną korę, stroisz (czyli gałązki roślin iglastych ? najlepiej daglezji lub jodły, gdyż ich igły długo się utrzymują), liście drzew (unikajmy stosowania liści porażonych chorobami, a także liści o dużej zawartości garbników ? jak np. orzecha włoskiego, czy dębu), trociny, a także zwykłą ziemię ogrodową i torf. Jeśli stosujemy materiał lekki, jak korę, torf czy liście, warto go dodatkowo przykryć gałązkami roślin iglastych, aby w bezśnieżne zimy nie rozrzucał jej wiatr. Do okrywania części nadziemnych roślin zwykle stosuje się maty słomiane, jutę, białą agrowłókninę, bądź papier falisty. Do osłaniania niewysokich krzewów równie dobrze możemy użyć zwykłego kartonu papierowego ? nakładamy go na roślinę, a przestrzeń wokół wypełniamy materiałem izolacyjnym, choćby liśćmi. Do ocieplania roślin na zimę nie stosujmy folii, gdyż nie przepuszcza ona powietrza, a także silnie się nagrzewa na słońcu ? pod taką osłoną rośliny będą się zaparzać.
W jaki sposób zabezpieczać rośliny na zimę?
Zabezpieczenie podstawy krzewu przed mrozem, fot. Agata Zambrzycka
To w jaki sposób okryć roślinę na zimę zależy od kilku czynników – przede wszystkim od jej gatunku, pokroju, stopnia mrozoodporności, a także od tego czy jest to gatunek zimozielony, czy gubiący na zimę liście. Inaczej zabezpieczymy przed mrozem byliny, a inaczej krzewy o kolumnowym pokroju. Oczywiste jest też, iż gatunki bardziej wrażliwe na mróz wymagać będą staranniejszej osłony.
Najczęściej stosowaną metodą zabezpieczania roślin przed mrozem jest kopczykowanie, polegające na usypaniu wokół nasady rośliny około 30-40-centymetrowy kopczyk z materiału izolacyjnego. Taka warstwa ochroni przed mrozem korzenie rośliny – nawet jeśli część nadziemna przemarznie, roślina odbije z korzeni, bądź pąków osadzonych nisko przy ziemi. Jest to wystarczająca ochrona dla gatunków krzewów, których część nadziemną i tak silnie przycinamy wczesną wiosną, jak np. róże rabatowe i wielkokwiatowe, budleja Dawida, hortensja krzewiasta czy bukietowa. W ten sam sposób możemy zabezpieczyć też większość pnączy i bardziej wrażliwe drzewa, a także byliny. W przypadku rabat bylinowych wystarczy ułożyć na ich powierzchni kilkucentymetrową warstwę materiału izolacyjnego, np. kory czy stroiszu.
Zabezpieczenie roślin siatką cieniującą, fot. Agata Zambrzycka
Zimowa ochrona roślin zimozielonych polega nie tylko na zabezpieczeniu ich przed niskimi temperaturami, ale także przed wysuszającym działaniem wiatru i słońca (pod ich wpływem liście tracą wodę, jednak roślina nie może jej pobrać z zamarzniętej ziemi aby uzupełnić zapasy). W przypadku gatunków zimozielonych całkiem dobrze znoszących mrozy wystarczającą ochroną będzie parawan, osłaniający roślinę przed wiatrem i słońcem – możemy go zrobić np. ze słomianych mat, agrowłókniny, bądź użyć specjalnych tkanin cieniujących (na rynku dostępne są w kolorze białym i zielonym). Gatunki bardziej wrażliwe (różaneczniki, pierisy, ostrokrzewy, laurowiśnie) wymagają okrycia także części nadziemnej. Taka osłona nie może jednak być zbyt szczelna, gdyż niewystarczające przewietrzenie rośliny pod osłoną często prowadzi do rozwoju szarej pleśni na igłach bądź liściach. Materiał izolacyjny nie powinien dotykać roślin, najlepiej więc rozpinać go na podpórkach (zwykle ? palikach wbitych w ziemię wokół rośliny), tworząc rodzaj namiotu wokół rośliny. Taką osłonę warto przygnieść do ziemi, np. kamieniami, aby od dołu nie zawiewał wiatr do wnętrza namiotu. Aby rośliny zimozielone zgromadziły wystarczające zapasy wody w tkankach, ważne jest aby obficie je podlać zanim okryjemy je na zimę, pamiętajmy też o podlewaniu ich w czasie zimowych odwilży.
Wiele odmian o kolumnowym pokroju wymaga zabezpieczenia przed deformacją pokroju na skutek zalegania okiści śniegowej, bądź działania silnych zimowych wiatrów. W tym celu wystarczy obwiązać roślinę sznurem na całej jej długości. Wiązanie nie może byś zbyt mocne, aby sznur nie ranił ani nie deformował gałązek, jednak na tyle mocne, aby wytrzymało pod naporem wiatru i śniegu. Do tego celu możemy również użyć siatki cieniującej lub białej agrowłókniny.
Przed nastaniem mrozów należy zabezpieczyć także trawy ozdobne wrażliwe na mróz, jak np. trawę pampasową, rozplenice, niektóre gatunki turzyc czy miskantów. Liście traw wystarczy związać w snopek, a ziemię wokół rośliny okryć warstwą kory, czy gałązek roślin iglastych ? zabezpieczy to wnętrze rośliny zarówno przed mrozem, jaki i przed wilgocią, której nadmiaru wiele gatunków traw nie toleruje. W przypadku gatunków bardziej wrażliwych na mróz dodatkowo wokół rośliny wbijamy paliki, na których rozpinamy materiał izolacyjny, jak np. maty słomiane, czy agrowłókninę.